Myanmar: Een Woelige Geschiedenis van Onafhankelijkheid, Dictatuur en Verzet

---

Myanmar: Een Woelige Geschiedenis van Onafhankelijkheid, Dictatuur en Verzet

Myanmar, het Zuidoost-Aziatische land dat tot 1948 bekendstond als Birma, heeft een geschiedenis die getekend is door koloniale overheersing, militaire dictaturen, bloedige onderdrukking en hardnekkig verzet. Van de hoopvolle eerste jaren na de onafhankelijkheid tot de recente staatsgreep van 2021 – het verhaal van Myanmar is er een van politieke turbulentie en een bevolking die keer op keer vecht voor vrijheid.

Van Britse Kolonie tot Onafhankelijkheid (1948)

Na decennia van Britse koloniale overheersing werd Myanmar in 1948 onafhankelijk als de Unie van Birma. Maar de vreugde was van korte duur. Het land kampte al snel met etnische conflicten: verschillende bevolkingsgroepen, zoals de Karen, Kachin en Shan, eisten zelfbestuur, wat leidde tot gewapende opstanden. Tegelijkertijd probeerde China communistische invloed uit te oefenen, wat de politieke instabiliteit verder vergrootte.

De Militaire Coup van 1962: Het Begin van een Brutale Dictatuur

In 1962 greep generaal Ne Win de macht via een staatsgreep en richtte een socialistische militaire dictatuur op. Onder zijn bewind werden politieke tegenstanders gemarteld, gevangengezet of gedwongen tot arbeid. De economie stortte in, en Myanmar werd een van de armste landen ter wereld.

De junta tolereerde geen tegenspraak. Studentenprotesten werden hard neergeslagen, en kritische burgers verdwenen in gevangenissen. Toch bleef het verzet groeien, vooral onder jongeren en intellectuelen.

1988: Bloedige Opstand en een Nieuwe Junta

In 1988 bereikte de onvrede een kookpunt. Massale demonstraties, aangevoerd door studenten, eisten democratie. Het leger reageerde met extreem geweld: duizenden demonstranten werden doodgeschoten, en naar schatting 3.000 mensen kwamen om.

Ondanks de brute repressie leek de junta te buigen. In 1989 werd de naam Birma officieel veranderd in Myanmar, en in 1990 werden voor het eerst in decennia vrije verkiezingen gehouden. De Nationale Liga voor Democratie (NLD), geleid door Aung San Suu Kyi (dochter van onafhankelijkheidsheld Aung San), won overweldigend. Maar het leger weigerde de uitslag te erkennen. Suu Kyi werd onder huisarrest geplaatst – een situatie die 20 jaar zou duren, ondanks internationale veroordelingen en haar Nobelprijs voor de Vrede in 1991.

2007: De Saffraanrevolutie en Schijnhervormingen

In 2007 braken nieuwe protesten uit, deze keer geleid door boeddhistische monniken (de Saffraanrevolutie). Opnieuw greep het leger hard in, maar de druk voor hervormingen werd te groot. In 2010 werden enkele politieke gevangenen vrijgelaten, en in 2015 won de NLD opnieuw de verkiezingen. Aung San Suu Kyi werd de facto leider, hoewel het leger nog steeds enorme macht behield.

De Rohingya-genocide en Terugkeer van de Militaire Dictatuur (2017-2021)

Onder Suu Kyi’s bewind escaleerde het geweld tegen de Rohingya, een moslimminderheid in Myanmar. Het leger voerde een genocidaal beleid: dorpen werden platgebrand, vrouwen verkracht en duizenden vermoord. Meer dan een miljoen Rohingya vluchtten naar Bangladesh. Suu Kyi’s weigering om het leger te veroordelen schokte de wereld en kostte haar veel internationale steun.

In 2021 pleegde het leger opnieuw een staatsgreep, nadat de NLD opnieuw de verkiezingen won. Generaal Min Aung Hlaing, architect van de Rohingya-onderdrukking, nam de macht over. Suu Kyi werd opnieuw gearresteerd en veroordeeld tot jarenlange gevangenisstraffen op dubieuze aanklachten.

Burgeroorlog en de Strijd Tegen de Junta (2021-heden)

Sinds de coup vechten jongeren, etnische minderheden en voormalige activisten terug onder de vlag van de People’s Defense Force (PDF), een guerrillabeweging die een gewapende opstand leidt tegen het leger. Grote delen van Myanmar zijn nu oorlogsgebied, met duizenden doden en miljoenen ontheemden.

De economie is ingestort, inflatie raast door het dak, en humanitaire hulp wordt tegengehouden door het leger. Toch lijkt de junta langzaam terrein te verliezen – steeds meer soldaten deserteren, en het verzet wint aan kracht.

Een Land Gevangen Tussen Oorlog en Hoop

Of de huidige opstand tegen de junta slaagt, blijft onzeker. Maar op 28 maart 2025 kreeg Myanmar een nieuwe, onverwachte vijand: de grond zelf. Toen een aardbeving van 7.7 magnitude de Sagaing-regio trof – een verzetsbolwerk – stortten niet alleen gebouwen in, maar ook de al fragiele humanitaire situatie. Voor het leger, dat zelfs natuurrampen politiseert, is dit zowel een crisis als een kans: internationale hulp betekent immers buitenlandse pottenkijkers.

Kerncijers van de Ramp

• Magnitude & Epicentrum: Een aardbeving van 7.7 M trof de Sagaing-regio, nabij Mandalay (Myanmar’s op één na grootste stad), op een diepte van 10 km. Het was de zwaarste beving in Myanmar sinds 1912.
• Slachtoffers:
  • Minstens 2056 doden (waarvan ~1.800 in Mandalay) en 3.900+ gewonden.
  • 270+ vermisten, waaronder tientallen onder het puin van een ingestort gebouw in Bangkok.
• Schade:
  • 15.000+ huizen volledig verwoest, 21.783 beschadigd.
  • Kritieke infrastructuur (bruggen, ziekenhuizen) is zwaar getroffen, waaronder 3 vernielde ziekenhuizen en 22 beschadigde medische faciliteiten.

Myanmar Now verteld het zo.

Myanmar in puin: aardbeving verergert bloedige strijd tussen leger en verzet

De grond trilde nog na toen de eerste verhalen binnenstroomden. Een verwoestende aardbeving met een kracht van 7.7 trof op 28 maart het hart van Myanmar, precies in de regio’s waar al jaren een meedogenloze burgeroorlog woedt. Wat volgde was een grimmige paradox: terwijl reddingswerkers zich door het puin worstelden, bleven junta-soldaten hun offensieven uitvoeren – alsof de natuurramp slechts een onderbreking was in hun campagne van terreur.

In Sagaing, het zwaarst getroffen gebied, vertellen overlevenden hoe ze tussen naschokken door moesten vluchten voor helikopterbeschietingen. “We dachten dat het hulp was,” zegt een 54-jarige boer wiens dorp in Magway werd aangevallen. “In plaats daarvan openden ze het vuur.” Het incident kostte twee levens, maar is slechts één voorbeeld in een patroon van brutale repressie die zelfs natuurgeweld niet stopt.

Verzetsgroepen reageerden anders. De People’s Defence Force (PDF) kondigde een unilaterale wapenstilstand aan. “Onze strijd gaat over rechtvaardigheid,” legt commandant Ko Ba Hein uit. “Hoe kun je vechten terwijl mensen onder het puin liggen?” In Karenni-staat zetten rebellen hun schaarse middelen in voor noodhulp, terwijl ze zelf onder junta-bombardementen liggen.

De ramp legt Myanmar’s diepe verdeeldheid bloot. Waar het leger hulp concentreert in regeringsbolwerken als Naypyidaw, worden opstandige gebieden aan hun lot overgelaten. In Shan-staat confisqueerden soldaten zelfs bulldozers die voor puinruiming waren bedoeld. “Ze gebruiken de chaos om ons te verzwakken,” beschrijft een lokale verzetsleider.

Onder de bevolking gaan geruchten over een “goddelijke straf” voor de junta. Ouderen wijzen op historische voortekens: “Een slechte heerser brengt het land uit balans,” mompelt een 72-jarige monnik in Mandalay. Maar voor de jonge generatie rebellen is dit bijgeloof. “De echte vloek is Min Aung Hlaing,” zegt een 19-jarige PDF-strijdster terwijl ze voedselpakketten uitdeelt.

Met communicatielijnen verbroken en wegen verwoest, wordt de humanitaire situatie elk uur nijpender. Toch gloort er hoop: in verschillende dorpen zijn het de verzetsgroepen – niet de regering – die hulp organiseren. “Dit is onze kans om te laten zien waarvoor we vechten,” zegt een Chin-rebel terwijl hij een waterput repareert.

Terwijl internationale hulp langzaam op gang komt, blijft de vraag: kan een land dat al jaren in stukken breekt, deze nieuwe klap te boven komen? Voor de vrouw die tussen het puin van haar huis een foto van Aung San Suu Kyi vindt, is het antwoord duidelijk. “We hebben aardbevingen overleefd, we zullen dit leger ook overleven,” zegt ze, terwijl ze het stof van het portret blaast.

Toekomstscenario’s voor Myanmar: Hoe een aardbeving de machtsbalans kan verschuiven

De verwoestende aardbeving heeft Myanmar’s bloedige status quo door elkaar geschud. Terwijl het puin wordt geruimd, tekenen zich drie mogelijke toekomsten af – elk met verregaande gevolgen:

1. Het Verzet wint aan kracht

• Hoe? Door hun snelle hulpverlening winnen rebellen het vertrouwen van de bevolking. Dorpen die voorheen neutraal waren, sluiten zich aan bij de PDF.
• Kanttekening: Het leger reageert mogelijk met nog hardere repressie, zoals in 2021 na de coup. “Dit is ons moment,” zegt een jonge verzetsleider in Sagaing, terwijl zijn team medicijnen uitdeelt. “Mensen zien nu wie écht voor hen zorgt.”

2. De Junta consolideert macht – met buitenlandse hulp

• Internationaal dilemma: China en ASEAN sturen hulp via het regime, waardoor de junta zich kan profileren als ‘redder’.
• Gevaar: VN-gelden belanden in militaire zakken, zoals eerder gebeurde met cycloonhulp in 2008. Een diplomaat in Bangkok fluistert: “Het leger gebruikt lijken als onderhandelingsmunt. Elke voedselzending versterkt hun legitimiteit.”

3. Een versplinterd Myanmar – natuurramp als katalysator

• Etnische groepen (Karen, Shan, Chin) eisen meer autonomie na falend centraal bestuur.
• Resultaat: Het land evolueert naar een confederatie, waarbij de junta enkel nog de hoofdstad controleert. “Waarom zouden wij puin ruimen voor Naypyidaw?” vraagt een Karen-commandant, wijzend naar verwoeste junta-kazernes.

Het Wilde Kaartspel: Nieuwe factoren die alles kunnen veranderen

• Generaals keren zich af: Deserties in het leger nemen toe – soldaten weigeren orders tegen hulpkonvooien.
• China grijpt in: Als mijnen in Shan-staat instorten, stuurt Beijing mogelijk ‘veiligheidstroepen’.
• Gezondheidscrisis: Cholera-uitbraken leiden tot grensoverschrijdende paniek, met quarantaines als excuus voor militaire lockdowns.

Het laatste woord komt van een 82-jarige astroloog in Yangon:
“De aarde schudt niet zomaar. Ze waarschuwt: óf het regime valt, óf Myanmar breekt.”

De komende maanden zullen uitwijzen of de aardbeving een keerpunt was – of slechts een pauze in een oorlog zonder einde.

Mijn reis door Shan State: van hoopvol toerisme naar gesloten grenzen

Ik schoot deze foto’s in oktober 2017, toen Myanmar nog een voorzichtige deur openzette voor reizigers. In Shan State zag je het meteen: locals probeerden hun leven weer op te bouwen en toerisme werd hun reddingsboei. Marktjes sprongen open, gidsen oefenden hun Engels, en overal proefde je die voorzichtige hoop op betere tijden.

Tussen mijn beelden van glimlachende marktverkopers springt één foto eruit: een jonge soldaat, niet ouder dan 20, die met zijn wapen tegen een gammele muur leunt. Zijn blik is scherp, gericht op de horizon – alsof hij elk moment een vijand verwacht. Wat me toen opviel: hij stond niet bij een militaire basis, maar bij een dorpstempeltje. De lokale gids fluisterde: “Dat is sinds vorige maand. Ze zeggen dat het voor onze veiligheid is.

Die ene foto vat de tweespalt van 2017 perfect samen. Aan de oppervlakte een land dat toeristen verwelkomde, maar onderhuids al die militaire spanning die nooit weg was. Nu, na de coup, staan diezelfde soldaten niet meer als ‘beschermers’ aan de rand van dorpen – ze vallen ze binnen.

Wat een verschil met nu. Sinds de coup van 2021 is het land weer dichtgeklapt. Technisch gezien kun je er nog steeds naartoe – maar tussen militaire checkpoints, burgeroorlog en internationale waarschuwingen is het allesbehalve een vakantiebestemming. Diezelfde dorpsmarktjes waar ik ooit verse koffie dronk? Die staan nu leeg, of erger: ze zijn veranderd in militaire posten.

Het is wrang om terug te denken aan die tijd. Wat begon als een voorzichtige opening, eindigde als een nieuwe episode in Myanmar’s eeuwige cyclus van hoop en repressie. Voor nu blijft het land vooral een waarschuwing: sommige grenzen sluiten sneller dan je denkt.

© Lode Engelen en Patchaneeboon Charoenpiew. Foto’ s gemaakt in Myanmar in Oktober 2017. Illustraties zijn gemaakt met Photoshop AI.

Bronnen: The Irrawaddy, Myanmar Now,  AFP, VN-rapporten.